Ψυχική σύγκρουση και ψυχοπαθολογικά συμπτώματα
Ασυνείδητες συγκρούσεις δημιουργούνται σε έναν ψυχισμό ανάμεσα σε μία ενόρμηση, η οποία ζητά εκφόρτιση και σε μία ψυχική άμυνα που εμποδίζει την εκφόρτισή της ενόρμησης. Οι ψυχικές άμυνες κινητοποιούνται, ώστε να εμποδίσουν την εκφόρτιση των ενορμήσεων, όταν αυτές βιώνονται ως απειλητικές και ο ψυχισμός φοβάται πως η ικανοποίησή τους μπορεί να ελλοχεύει κινδύνους και τιμωρίες από το περιβάλλον.
Όταν οι ψυχικές άμυνες αποτυγχάνουν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και να προστατεύσουν τον ψυχισμό από τις απειλητικές ενορμήσεις, τότε αυτές μπορεί να εκφραστούν και να εκφορτιστούν έστω και με έμμεσο, συμβολικό ή διαστρεβλωμένο τρόπο. Τα ψυχοπαθολογικά συμπτώματα αποτελούν μια μεταμφιεσμένη έκφραση ασυνείδητων ενορμήσεων. Μέσω του συμπτώματος επιτελείται η μερική εκφόρτιση της ασυνείδητης ενόρμησης, ενώ ο ψυχισμός αποφεύγει το έντονο άγχος και τα δυσάρεστα συναισθήματα που θα εμφανίζονταν, αν η ενόρμηση εκφραζόταν με άμεσο τρόπο και γινόταν συνειδητή.
Ένας ασθενής εμφανίζει συμπτώματα ψυχαναγκαστικής καταναγκαστικής διαταραχής. Ένα από τα συμπτώματά του είναι το επαναλαμβανόμενο πλύσιμο των χεριών του (καταναγκαστική πράξη). Νιώθει την ανάγκη να επαναλαμβάνει αυτή την πράξη καταναγκαστικά ανά από πολύ συχνά χρονικά διαστήματα. Τα χέρια του έχουν ταλαιπωρηθεί από το συχνό πλύσιμο και ο ασθενής ξοδεύει αρκετό χρόνο καθημερινά στην συχνή εκτέλεση της πράξη αυτής, όμως δεν μπορεί να αντισταθεί στην παρόρμησή του να επαναλαμβάνει την ίδια πράξη ξανά και ξανά. Το σύμπτωμα αυτό θα μπορούσε να σχετίζεται με μία ενόρμηση απειλητική, όπως για παράδειγμα η επιθετικότητα προς κάποιο συγγενικό πρόσωπο (π.χ. προς τον πατέρα). Η ενόρμηση είναι απειλητική για τον ψυχισμό γιατί η ικανοποποίησή της θα διαταράξει την σχέση με τον πατέρα. Ως εκ τούτου, ο ασθενής επιλέγει ασυνείδητα να μην εκφράσει άμεσα την επιθετικότητά του και τελικά αντί να χειροδικήσει όπως μπορεί να επιθυμούσε, πλένει επαναλαμβανόμενα τα χέρια του στην ασυνείδητη προσπάθειά του να τα «καθαρίσει» από την «βρώμικη», επιθετική πράξη που φαντάζεται πως θα μπορούσαν να εκτελέσουν.
Μία νεαρή γυναίκα νιώθει πόνο κατά την σεξουαλική επαφή με τον σύντροφό της. Το σύμπτωμα αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στην ερωτική ενόρμηση της ασθενούς, η οποία όμως πιθανόν να βιώνεται ασυνείδητα από την ίδια ως απειλητική και η ικανοποίησή της απαγορευμένη (για λόγους, οι οποίοι μπορεί να είναι σύνθετοι και να είναι δυνατόν να αναλυθούν με βάση το ιστορικό της). Συνεπώς, η ικανοποίηση της ερωτικής επιθυμίας της ασθενούς εμποδίζεται μέσω του συμπτώματος του πόνου κατά την σεξουαλική συνεύρεση και έτσι η ασθενής ταλαιπωρείται, αποφεύγει όμως να βιώσει τα αισθήματα άγχους και ενοχής που συνδέονται με την ικανοποίηση της ερωτικής της επιθυμίας.
Όπως φαίνεται και στα παραδείγματα που προηγήθηκαν, η εμφάνιση ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων οφείλεται σε ασυνείδητες ψυχικές συγκρούσεις που δημιουργούνται όταν ο ψυχισμός δεν επιτρέπει την άμεση ικανοποίηση μιας ενόρμησης και τότε η ενόρμηση αυτή εκφράζεται έμμεσα μέσω συμπτωμάτων. Η ανάδυση της ασυνείδητης σύγκρουσης σε μία θεραπεία και η επίλυσή της, αφού πρώτα έλθει σε επαφή με την συνείδηση, είναι δυνατόν να οδηγήσει στην εξάλειψη των συμπτωμάτων.
Βιβλιογραφία:
Brenner C. (2009). Στοιχειώδες εγχειρίδιο ψυχανάλυσης, Εκδόσεις Πατάκη.
Greenson R. (2009). Η τεχνική της ψυχανάλυσης: Θεωρία και Πράξη, Εκδόσεις Καστανιώτη.