Στη ζωή κάθε ατόμου, συγκεκριμένες δυσλειτουργικές καταστάσεις τείνουν να επαναλαμβάνονται και έτσι το άτομο, ακόμη και σε διαφορετικά πλαίσια ή σχετιζόμενο με διαφορετικούς ανθρώπους, μπορεί να βιώνει ξανά και ξανά τα ίδια δυσάρεστα συναισθήματα και να αντιμετωπίζει τα ίδια αδιέξοδα. Οι περισσότεροι άνθρωποι καταλήγουν να πιστεύουν πως είναι άτυχοι ή δεν είναι αρκετά ικανοί να ζήσουν κάτι καλό ή πως οι άλλοι άνθρωποι έχουν την ευθύνη για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι. Σε πολλές περιπτώσεις, οι άνθρωποι που βιώνουν αυτή την ταλαιπωρία μπορεί να είναι ιδιαίτερα ικανοί, κάποιες όμως ψυχικές διεργασίες να τους εμποδίζουν να εκπληρώσουν το δυναμικό τους.

Οι δυσλειτουργικές καταστάσεις στις οποίες το άτομο εμπλέκεται, συνήθως έχουν βιωθεί για πρώτη φορά στα πρώτα χρόνια της ζωής του και από τότε τείνει να τις ξαναζεί μέσα από συγκεκριμένα επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς και τρόπους συσχέτισης με τους άλλους. Κάποιος που δεν λάμβανε ικανοποιητική φροντίδα από τους γονείς του στην παιδική του ηλικία, μπορεί στη συνέχεια της ζωής του να δημιουργεί ερωτικές σχέσεις στις οποίες να νιώθει ότι ο σύντροφός αδιαφορεί για εκείνον, δεν τον αγαπά, δεν εκφράζει αρκετό ενδιαφέρον. Αυτό είναι πιθανό να συμβαίνει, επειδή το άτομο επιλέγει ως συντρόφους ανθρώπους που δεν ικανοί ή κατάλληλοι για να του δώσουν αρκετή «φροντίδα». Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί το άτομο να έχει επιλέξει έναν κατάλληλο σύντροφο, αλλά με διάφορες συμπεριφορές να τον εμποδίζει από το να εκφράζει ή και να νιώθει τελικά θετικά συναισθήματα μέσα στη σχέση.

Η τάση αυτή του ατόμου να προκαλεί την επανάληψη δυσάρεστων ή και τραυματικών εμπειριών των πρώτων χρόνων της ζωής του ονομάζεται καταναγκασμός της επανάληψης. Παράδοξο δείχνει το φαινόμενο πως, ενώ τα συναισθήματα που προκαλούνται από αυτή τη διαδικασία είναι δυσάρεστα, το άτομο δεν αποφασίζει να σπάσει τον κύκλο της επανάληψης. Ο λόγος για τον οποίο εμφανίζεται αυτή η τάση και στη συνέχεια είναι πολύ δύσκολο να διακοπεί, είναι ότι βασικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία παίζουν ασυνείδητες διεργασίες, οι οποίες είναι έξω από το συνειδητό έλεγχο του ατόμου.

Μέσω της ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας και της ψυχαναλυτικής τεχνικής, είναι δυνατόν κανείς να έλθει σε επαφή με τις ασυνείδητες διεργασίες που τον οδηγούν στην επαναλαμβανόμενη αναβίωση δυσάρεστων εμπειριών και συναισθημάτων. Από τη στιγμή που οι αρχικά ασυνείδητες διεργασίες περάσουν στο συνειδητό έλεγχο του ατόμου, στη συνέχεια είναι δυνατή η επεξεργασία και η τροποποίησή τους.

Αδαμούλα Ελένη 
Κλινική Ψυχολόγος (MSc)
​Ψυχοθεραπεύτρια